‘Waarom doen we thuis wel gewoon het licht uit als we de kamer uitlopen?’ José Blom en Tom Pijnappel zetten zich binnen Sensire in voor duurzaamheid. ‘Zuinig met energie en afval scheiden zijn thuis heel normaal. Op het werk zitten we nog in de fase van bewustwording. De ondertekening van de Green Deal Duurzame Zorg door onze bestuurder Renée Wilke kan een mooi vliegwiel zijn om zaken in beweging te zetten,’ hoopt José.
José (61) is als coördinerend clusterverpleegkundige verantwoordelijk voor drie teams binnen De Lunette in Zutphen. Van huis uit is ze behoorlijk milieubewust. ‘Ja, ik maak me zorgen over de natuur en het opraken van grondstoffen. Thuis zijn we daar meer mee bezig dan op het werk. Daar zie ik binnen de teams dagelijks de impact van alle maatschappelijke veranderingen in de ouderenzorg. Teams zijn zoekende hoe ze daarmee om moeten gaan. Dat maakt dat duurzaamheid niet het eerste is waar mensen mee bezig zijn. Maar toch: het moet.’
Ze ziet ook hoopvolle ontwikkelingen. ‘Ik vroeg pas of het collega’s al was opgevallen dat ik vaker de lampen uit doe als collega’s niet in het kantoor zijn. Inderdaad, dat was opgevallen. Daarmee begint bewustwording. En als je het in teamoverleggen over duurzaamheid hebt, kan bijna elke collega wel een voorbeeld van verspilling noemen.’
Tom (36) is regisseur vastgoed en techniek. Tom: ‘‘Vooral het nieuwere vastgoed is al behoorlijk duurzaam en in het oudere vastgoed hebben we al veel energiebesparende maatregelen genomen. De Borkel en een deel van de Lunette worden bijvoorbeeld gasloos verwarmd. Daar werken we met warmte- en koudeopslag.’
Hij vertelt over andere energiebesparende oplossingen die Sensire steeds meer toepast: LED-verlichting, bewegingssensoren die de verlichting aansturen, zonnepanelen, beter geïsoleerde leidingen, gangverlichting op dag/nachtschakeling, zonwering op sensoren en het beter inregelen van installaties. ‘En het uitgangspunt “digitaal tenzij” bespaart naast printers en papier ook brandstof en reistijd: collega’s overleggen veel meer online. Leveranciers vragen we hun zendingen te combineren met onze maaltijdenleverancier Huuskes of anders op vaste momenten te leveren. Dat betekent: niet voor elke levering apart rijden.’
Terwijl duurzaamheidsoplossingen vaak technologisch van aard zijn, verhoogt het steeds toenemende gebruik van andere technologie ook het energieverbruik. José: ‘Door de arbeidsmarktkrapte gaan we “anders werken”, ondersteund door steeds meer technologie. Zo hebben alle collega’s een telefoon die ze opladen. We hebben tilliften, elektrische bedden, temperatuursensoren, noem maar op.’ Tom: ‘En een organisatie als de onze heeft luchtbehandelingskasten, pompen, een therapeutisch bad, koelingen…’ Hij vertelt dat er 1310 zonnepanelen op de daken van de locaties Lunette en Spijk liggen. José: ‘En die dekken nog geen 20% van de energiebehoefte, daar keek ik enorm van op.’
Tom schetst het dilemma tussen noodzaak en kosten van een energiebesparende aanschaf. ‘Je bespaart CO2, maar niet altijd geld. Dus gaat het ten koste van iets anders. En: we werken met gemeenschapsgeld, dat speelt ook mee. Gelukkig worden we wel geholpen door wet- en regelgeving en door de maatschappelijke druk.’
Aanschafkosten verdien je soms ook op een andere manier terug dan je verwacht, stelt Tom. ‘Bij LED-verlichting heb je niet alleen lagere verbruikskosten, maar doordat die lampen veel langer meegaan, hoeft er minder vaak iemand van de technische dienst naartoe om ze te vervangen.’
In Nederland is de zorgsector verantwoordelijk voor ongeveer 7% van de nationale CO2-voetafdruk. Daarnaast is 4% van het afval en 13% van het grondstoffengebruik (metalen en mineralen) toe te schrijven aan de zorg. Binnen de ‘Green Deal Duurzame Zorg’ werken zorginstellingen samen aan onder meer een verlaging van deze cijfers.
Energiebesparing of andere duurzaamheidseffecten bereik je niet met techniek alleen. Het gaat ook om bewustwording en gedragsverandering van iedereen binnen Sensire. Hoe stimuleer je die? José: ‘Begin bij de teams zelf, daar zitten de mooiste ideeën. Zij weten precies waar het beter kan – voer daarover het gesprek. En benut de kracht van de herhaling, geef het onderwerp continu aandacht. Denk aan infectiepreventie in coronatijd, hoe we dat toen deden.’
Ze vertelt over klanten, die soms de oorlog nog hebben meegemaakt. ‘Zij zijn van een andere generatie, veel zuiniger. Ze ergeren zich geregeld aan bijvoorbeeld de verspilling van verlichting. Houd daar rekening mee.’
Wat staat er nog op Toms wensenlijst?
José vraagt zich vooral af hoe je in deze tijden van buitengewone druk op de zorg een gedragsverandering op gang brengt. Ze is blij dat Sensire nu deelnemer is aan de Green Deal Duurzame Zorg, misschien kan dat de beweging ondersteunen.
‘Duurzaamheid is breder dan energiebesparing alleen, denk eens aan al die kartonnen bekertjes! Waarom niet gewoon iedereen een persoonlijke mok? Ook kleinverpakkingen zoals de hotelcupjes met jam die we sinds corona gebruiken creëren veel afval. Een jampot zou bovendien huiselijker zijn. Dat die nadelen kan hebben door minder hygiënisch gedrag van een individuele bewoner, begrijp ik. Toch baseren we beleid misschien te vaak op één individu. En dúrven we ook niet meer goed zaken te veranderen.’
‘Ik zie mezelf maar als een vroege ambassadeur, die niet vergeet hoeveel er al op het bordje van de zorg ligt.’ Ze lacht: ‘Verandering kost energie, ook déze gedragsverandering.’